واردات غیرقانونی ۲۰ میلیارد نخ سیگار، خسارت سنگینی به اقتصاد کشور وارد می‌کند

ورود، خرید، فروش و توزیع سیگار قاچاق در کشور این روزها به یکی از آسان‌ترین شغل‌ها تبدیل شده‌است که تقریبا هیچ نهاد نظارتی هم پی آن را نمی‌گیرد، طوری که انواع و اقسام سیگارهای قاچاق به وفور در دکه‌های روزنامه‌فروشی و سوپرمارکت‌ها پیدا می‌شود. از طرف دیگر قاچاق این محصول نیز به راحتی از طریق لنچ‌های باری به کشور و از طریق خودروهای شوتی(قاچاق‌بر) به صورت روزانه در سراسر کشور توزیع و پخش می‌شود. این در حالی است که ارزش سالانه و سود قاچاقچیان از بازار سیگار معادل درآمد چهار ماه سازمان امور مالیاتی کشور یا معادل چهاربرابر کل بودجه پیشنهاد داده شده سال ۱۴۰۱ برای اجرای طرح و قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت کشور است. در این گزارش قصد داریم روند تولید، واردات قاچاق و رسمی سیگار و نحوه توزیع آن در سراسر کشور را مورد بررسی قرار داده سپس به مهم‌ترین راهکارهای عملی مبارزه با قاچاق این کالا بپردازیم. میزان تولید سیگار در کشور

میزان تولید سیگار در کشور

برخلاف میزان قاچاق، روی تولید سیگار در کشور اتفاق نظر وجود دارد به طوری که سالانه رقمی حدود ۵۵میلیارد نخ سیگار در کشور تولید می‌شود که حدودا ۹۰ درصد مصرف این کالا در کشور را تشکیل می‌دهد. از ابتدای سال تا پایان آذرماه ۴۷میلیارد و ۱۰۰میلیون نخ سیگار در کشور تولید شده که این آمار در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته (تولید ۴۱ میلیارد و ۴۴۴ میلیون نخ) رشد ۱۴درصدی تولید را نشان می‌دهد.

میزان کشفیات چقدر بوده‌ است؟

آمار کشفیات سیگار در کشور مربوط به شش‌ماهه نخست امسال است طوری که طبق این آمار به نظر می‌رسد کشفیات صورت گرفته تنها ۸ درصد میزان واقعی قاچاق سیگار به کشور است. در این خصوص مصطفی پورکاظم شایسته، معاون امور مقابله و هماهنگی حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌گوید: در شش ماه نخست امسال ۱۲۳میلیون نخ سیگار قاچاق به ارزش ۷۳ میلیارد تومان کشف و ضبط شده است.

گردش سالانه قاچاق سیگار در کشور

میزان قاچاق سیگار به کشور سالانه ۲۰ میلیارد نخ است و قیمت هر نخ سیگار وینستون یکهزار تومان و قیمت هر نخ سیگار مارلبرو ۲۵۰۰ تومان است، با توجه به گستردگی توزیع و محبوبیت سیگار مارلبرو در کشور اگر میانگین هر نخ سیگار در کشور را ۲۰۰۰تومان تلقی کنیم، گردش مالی سیگار قاچاق در کشور سالانه ۴۰ هزار میلیارد تومان است. بد نیست بدانید این میزان قاچاق معادل فرار مالیاتی در کشور، چهار برابر میزان بودجه اختصاص داده‌شده به طرح جوانی جمعیت بوده و معادل چهار ماه درآمد مالیاتی کل کشور و ۴۰۰۰میلیارد تومان بیشتر از بدهی خودروسازان به قطعه‌سازان است.

نحوه قاچاق

عمده قاچاق کشور از امارات متحده‌عربی انجام می‌شود، به طوری که به دلیل گردش مالی بالای سیگار قاچاق در کشورمان ابتدا در این کشور سیگار برای مصرف داخلی در ایران تولید می‌شد، سپس به بندر خصب عمان و عراق فرستاده شده و در آنجا با قایق‌ها کوچک و لنچ به ایران می‌رسید، سپس به دلیل دپو نکردن و خطرات ناشی از آن به صورت کاملا منظم و روزانه به استان‌های مختلف کشور به وسیله خودروهای شوتی (قاچاق‌بر) ارسال می‌شد. طبق گفته محمدرضا تاجدار، رئیس انجمن تولیدکننـدگان، صادرکنندگان و واردکنندگان محصولات دخانی، بخش دیگری از قاچاق سیگار به صورت رسمی و ترانزیت وارد کشور می‌شود، طوری که محموله‌های سیگار بین دیگر بارهای یک تریلی قرار می‌گیرد و چون دستگاه‌ ایکس ری در همه گمرکات کشور وجود ندارد سیگار قاچاق به راحتی وارد کشور می‌شود. مرکز عمده سیگار قاچاق در کشور چهارراه مولوی تهران است طوری که در کمال تعجب و ناباوری و در غفلت سازمان‌های نظارتی حتی صنف سیگار فروشان قاچاق در این بازار وجود دارد و آنقدر در آرامش به کار خود ادامه می‌دهند که هر فرد به هر میزان سیگار قاچاق و خارجی بخواهد می‌تواند تهیه کند.

سازمان‌های متولی مبارزه با قاچاق چه می‌گویند؟

آنچه از سازمان‌های متولی برخورد با سیگار قاچاق در کشور مشاهده می‌شود این است که هر سال یک‌بار این نهادها با پوشش خبری و تصویری از برخورد با چند فروشنده کالای قاچاق در بازار می‌خواهند به مخاطبان القا کنند که مبارزه با قاچاق سیگار به جد پیگیری و دنبال می‌شود. با این حال اگر سری به بازارها، خرده فروشی‌ها و دکه‌های روزنامه‌فروشی بزنیم میزان واقعی قاچاق سیگار و برخورد کردن یا برخورد نکردن با این فروشندگان آشکار می‌شود؛ به گونه‌ای که گستردگی و فراوانی سیگار قاچاق خصوصا مارلبرو و وینستون به حدی است که مشخص است دستگاه مسؤول مبارزه جدی را در این خصوص در برنامه ندارد. بدون شک یکی از اصلی‌ترین متولیان برخورد با این کالاهای قاچاق، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است که البته این نهاد ظاهرا توجه چندانی به این موضوع ندارد به طوری که در این رابطه مویدی، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در کمال تعجب می‌گوید: در بحث قاچاق سیگار خیلی دغدغه نداریم چون تولید سیگار در کشور نزدیک به ۹۰ درصد حجم مصرف را پوشش می‌دهد.

چه باید کرد؟

از سال ۹۴ تاکنون طرح رهگیری سیگار برای کنترل ورود قاچاق این کالا به کشور و ساماندهی زنجیره تامین و توزیع آن در نظر گرفته‌شد، با این حال پس از نزدیک به پنج سال این طرح در سال گذشته با همکاری ستاد قاچاق کالا و ارز و وزارت صمت رنگ رسمیت به خود گرفت. در این طرح قرار بود فرآیندهای تولید، فروش و توزیع سیگار به طور سیستمی در سامانه‌های الکترونیک به ثبت برسد تا کالای قاچاق از غیرقاچاق و قانونی جدا شده و قابلیت ردیابی داشته‌باشد. ولی آنچه به نظر می‌رسد این است که برای موفقیت این طرح نباید تا تکمیل کامل سامانه جامع تجارت و رفع اشکالات اولیه آن به انتظار نشست. با این حال برای کنترل قاچاق سیگار به کشور راهکارهای مختلفی توسط نهاد‌های مربوط مطرح شده است، از این رو با بهره‌گیری از تجربیات موفق جهانی و کاهش یا ثبات قیمت سیگار می‌توان به این مهم نائل شد.

در همین خصوص محمدرضا تاجدار، رئیس هیات مدیره انجمن محصولات دخانی به جام‌جم گفت: تحقیقی در ۷۱کشور جهان روی سیگار و مصرف آن انجام شده که این تحقیق به این نتیجه‌گیری ختم شده است که اگر قیمت سیگار در کشوری ۱۰ درصد افزایش یابد بدون شک این امر ۷ درصد تجارت غیرقانونی و قاچاق سیگار را افزایش خواهد داد. وی افزود: اگر مالیات و عوارض سیگار را با اصول صحیح افزایش ندهیم به قاچاق سیگار در کشور کمک کرده‌ایم، به‌صورتی که یکی از اصلی‌ترین راهکارهای کاهش سیگار قاچاق اتخاذ تصمیماتی اقتصادی در داخل کشور برای فشار بر قاچاقچیان است.

این مقام صنفی عنوان کرد: از طرف دیگر باید اشراف نظامی، امنیتی و اطلاعاتی داشته‌باشیم و در کنار آن پروتکل‌های دوجانبه‌ای با کشورهای مبدا قاچاق خصوصا امارات، عراق و عمان امضا کرده تا اجازه ورود سیگار قاچاق به کشور داده نشود.

تاجدار همچنین با اشاره به ورود برخی برندها از مبادی غیررسمی به کشور بدون برنامه‌ریزی برای مدیریت آن، اظهار کرد: جداسازی مرکز دخانیات از وزارت صنعت منجر به محدودیت در ثبت سفارش و صدور مجوز خواهدشد که تامین‌نشدن به موقع مواد اولیه یکی از مشکلات پیش‌رو خواهدبود. به گفته تاجدار، تامین نشدن به موقع مواد اولیه در آینده نزدیک موجب کاهش عرضه و در نهایت افزایش قیمت خواهد شد که همین افزایش قیمت به منزله جایگزین‌کردن کالای قاچاق و جعلی به جای کالای قانونی است.

واردات قانونی

آمارها حاکی است که میزان واردات رسمی سیگار به کشور بسیار ناچیز بوده است به طوری که لطیفی، سخنگوی سازمان گمرک نیز بر این ادعا صحه گذاشته و گفته در شش‌ماهه نخست سال جاری تنها ۶۰۰ دلار سیگار از مبادی رسمی و گمرکات وارد کشور شده است. آمارهای مختلفی از سوی متولیان و نهادهای مرتبط با سیگار در رسانه‌ها مطرح می‌شود، طوری که آخرین آمارهای سال گذشته حکایت از آن داشت ۱۰میلیارد نخ‌سیگار قاچاق در کشور وجود دارد، حال آن که محمدرضا تاجدار، رئیس انجمن تولیدکننـدگان، صادرکنندگان و واردکنندگان محصولات دخانی در گفت‌وگو با جام‌جم میزان قاچاق سیگار به کشور را ۲۰ میلیارد نخ عنوان کرد و گفت: در حال حاضر برآوردها نشان می‌دهد که ۲۰ میلیارد نخ سیگار قاچاق به کشور وارد می‌شود که بخشی عظیمی از آن مربوط به سیگار مارلبرو است و باقی آن مربوط به برندهای دیگر است.